Sociale bibliotheekcatalogi

Als service-manager Aqua-Browser moet ik hierover natuurlijk een post schrijven die hout snijdt. Het lastige is alleen, dat naarmate ik meer van een onderwerp afweet, ik meer de schaduwzijde ga zien. Ik zal eens kijken waar ik vandaag op uitkom.

Onze AquaBrowser heet overigens ZoekGenie en is (binnenkort) te vinden op http://www.zoekgenie.nl/

Aan het op die URL verschijnen van de provinciale catalogus voor Noord- en Zuid-Holland gaat inmiddels ruim een jaar voorwerk vooraf. In april 2007 begon ik met het schrijven van een projectplan voor het uitrollen van de AquaBrowser in Zuid-Holland. In Noord-Holland ging ook een ABL komen, maar daar was op dat moment nog niet zeker dat er door de provincie financiën beschikbaar gesteld zouden worden voor een provinciale catalogus, dus die zouden later aanhaken. Dat projectplan schreef ik voor de programmamanager digitale bibliotheek, die het in mei voorlegde aan de stuurgroep digitale bibliotheek, een afvaardiging uit SOOB en BOZH. Na nog wat heen en weer gediscusieerd te hebben (vooral over geld) kreeg Medialab, de leverancier, in augustus de opdracht om van start te gaan met het koppelen van de catalogussystemen van alle openbare bibliotheken in Zuid-Holland.

In die zelfde periode werd onderzocht wat de financiele consequenties op de langere termijn van het werken met de ABL zouden zijn. Dat lijkt natuurlijk rijkelijk laat, maar ik kan je verzekeren dat er volop producten zijn die de projectfase niet overleefd hebben omdat er nooit gekeken is naar de kosten van instanthouding van het product. De conclusie uit dat onderzoek was dat het welliswaar organisatorisch ingewikkelder zou zijn om een bovenprovinciale ABL te bouwen, maar dat het financiele voordelen had. Op die manier kon namelijk met hetzelfde geld een completere catalogus gebouwd worden.

Het mooie van de ABL is namelijk dat hij niet alleen de catalogi van bibliotheken kan ontsluiten, maar ook de landelijk ingekochte digitale collectie. En de ABL kan gebruikt worden om andere bronnen, zoals de informatie van samenwerkingspartners te ontsluiten. In ZoekGenie is er voor gekozen om een twaalftal bestanden op drie gebieden te ontsluiten met provinciaal geld. Het gaat daarbij om bestanden op de gebieden: Lezen en literatuur, Kunst en cultuur en Erfgoed. Maar zo ver zijn we nog niet.

In 2007 zijn bijna alle bibliotheekcatalogi uit Noord- en Zuid-Holland opgenomen in de ABL. Begin 2008 is de ABL getest door bibliothecarissen uit een dertigtal bibliotheekorganisaties. Daarbij kwam nogal wat naar boven.

Voor een deel waren dat zaken die bij het koppelen van de afzonderlijke bibliotheekcatalogi nog niet goed opgelost waren. Voor een deel waren het problemen die wel bekend waren uit eerdere provinciale AquaBrowsers, maar die bij een systeem van deze omvang veel groter waren dan bij eerdere systemen. Voor een deel ook, waren het zaken waar de afzonderlijke testers over van mening verschilden. Wat de een een prima oplossing vond was voor de ander niet acceptabel.

En daar kwam duidelijk het probleem van een provinciale ABL naar voren. Hoe richt je een systeem in, als dat systeem uiteindelijk door 50 verschillende organisaties gebruikt gaat worden? Je loopt dan een enorm risico dat het een systeem wordt dat van compromissen aan elkaar hangt, een systeem waarin iedere echte vernieuwing in de kiem gesmoord wordt doordat die te ver gaat voor de minst vooruitstrevende bibliotheken, kortom een middelmatig systeem dat zich aanpast aan de achterhoede van het bibliotheekveld.

De oplossing die ik hiervoor in gedachten heb is om het systeem steeds flexibeler te maken. Een bibliotheek heeft nu al de mogelijkheid om een eigen skin voor ZoekGenie te laten maken, waarin eigen keuzes voor de vormgeving en voor uitbreiding of inperking van de functionaliteit gemaakt kunnen worden. Maar dat gaat me nog niet ver genoeg. Volgens mij zou de catalogus zich uiteindelijk aan elke individuele gebruiker moeten kunnen aanpassen. Zo kan iemand die aan infostress lijdt kiezen voor een rustige vormgeving met een zeer beperkt aantal bronnen waarin gezocht wordt en waaruit een beperkt aantal hits getoond wordt. En een infojunk zoekt juist in alle bronnen, omdat die zich graag wil laten verrassen. De historisch geinteresseerde zoekt standaard in alle erfgoedbronnen en de sociale bibliotheekgebruiker geeft de lijstjes en tags van andere gebruikers een groter gewicht mee.

En, om nog even de link naar Worldcat te leggen, die superflexibele ABL zal de catalogusrecords van alle bibliotheken in Nederland, Vlaanderen, Aruba en de Antillen bevatten. Waarbij die records dan ook nog eens één vaste URL per werk hebben, zodat ze in zoekmachines goed vindbaar worden.